Sững Sờ & Run Rẩy

Một cô gái trẻ phương Tây làm việc cho một công ty của Nhật, do sự khác biệt văn hóa, nên đã chu du một vòng công sở với những công việc ít ai ngờ tới nhất.

Điểm hấp dẫn đầu tiên trong cuốn sách nhỏ nhắn này: đây là một câu chuyện có thật, từng xảy ra với Amélie Nothomb.

Với điểm xuất phát chân thực đó, một câu chuyện phiêu lưu hài hước đã mở ra với cả tá tình huống dở cười dở mếu. Thay vì có một vị trí ổn định trong công ty, đổi chỗ cho cái nhìn trân trọng đối với một đồng nghiệp nước ngoài, Amélie loay hoay hết chỗ nọ tới chỗ kia, thậm chí, có lúc cô thấy mình thậm chí chưa phải là con số không.

Cuốn sách được trải ra giữa hai thế giới đối lập. Ước muốn trở thành một phiên dịch, song Amélie giống một kẻ vô công rồi nghề ở công ty; đổi lại cho bao công sức thi đầu vào, Amélie lượn lờ khắp các ngóc ngách như một hình ảnh lố bịch khi đi bóc lịch hoặc tranh việc phân phát thư của người đưa thư; lẽ ra phải đau khổ, vật vã lắm, nhưng Amélie lại cảm thấy nhẹ nhõm và rất đỗi bằng lòng trước những công việc vớ vẩn nhất mà cô tự xin hoặc bị giao phải làm. Sự khôi hài của hoàn cảnh và lối kể chuyện bình dị, chân thực, tao nhã đã tạo nên sự quyến rũ thú vị cho Sững sờ và run rẩy, lôi kéo độc giả trong một khám phá mới mẻ: hiện đại hóa mâu thuẫn lâu đời giữa phương Đông và phương Tây. Nó khiến người ta đón nhận những điều vô lý nhất đang dồn ép Amélie theo chiều hướng tích cực: lo lắng nhưng không sợ hãi, thất vọng nhưng không sụp đổ.

Không mô tả nhiều song thế giới nhân vật trong Sững sờ và run rẩy hiển hiện thật đậm nét với phát hiện tinh tế của Amélie Nothomb, từ nét tính cách của mỗi cá nhân tới hình ảnh chung về những người trong hệ thống công sở ở Nhật. Tất tật chỉ có bốn người: ông Haneda là chủ tịch hội đồng quản trị, ông Omochi là cấp phó, sau đó là ông Saito và cô Mori. Mọi va chạm, mâu thuẫn, xung đột đều liên quan tới chừng ấy người. Nhưng họ là sức mạnh không gì phá vỡ nổi khi xếp đặt cạnh nhau và được kết nối bằng thứ keo dính đặc biệt có tên là “nguyên tắc”. Amélie bị đẩy thành bà “Nước Tiểu” trong cơ quan cũng chỉ vì cô không sao hiểu nổi hệ thống ấy, và điều này như một thứ gia vị hài hước, tạo cho cuốn tiểu thuyết góc nhìn sắc sảo mà đậm chất hài hước.

Amélie Nothomb sinh ngày 13/8/1967 tại Kobe, Nhật Bản và chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa đất nước mặt trời mọc. Năm 1992, cô xuất bản tiểu thuyết đầu tay, Hygiène de l’assassin (Hồi ức kẻ sát nhân), cuốn sách đánh dấu thành công đầu tiên của cô. Đến nay, Amélie đã xuất bản 17 tiểu thuyết và trở thành một hiện tượng văn học không chỉ của nước Pháp. Các tác phẩm của cô được dịch ra gần 40 thứ tiếng khác nhau, trong đó Sững sờ và run rẩy ra mắt năm 1999, đánh dấu một bước ngoặt trong sự nghiệp của nữ nhà văn trẻ. Đây chính là cuốn sách thành công nhất của Amélie Nothomb, giành Giải thưởng Lớn của Viện hàn lâm Pháp cho thể loại tiểu thuyết. Tờ Le Soir nhận xét: “Amélie Nothomb là một trong những nhà văn nổi bật nhất trong thời đại cô. Với sự đều đặn của máy đếm nhịp, cây bút này cho ra đời những tiểu thuyết thường được ca ngợi bởi sự độc đáo, tính nhân văn và chất dữ dội của chúng”.

Thu Nhài
(Nguồn: Báo Vnexpress)

Sững sờ và run rẩy của tác giả Amélie Nothomb - con gái của ngài đại sứ Bỉ Patrick Nothomb tại Nhật Bản, trước hết là câu chuyện về chốn công sở Nhật qua cái nhìn của một nhân viên người Âu.

Một khía cạnh khác của con người và văn hóa Nhật Bản được khám phá, không phải từ cái nhìn ngưỡng vọng của một du khách say đắm vẻ đẹp Nhật Bản, mà từ cái nhìn của người trong cuộc, phải sống và tuân phục những luật lệ của Nhật Bản chốn công sở, nơi người Nhật coi là gia đình lớn của họ.

“Ông Haneda là cấp trên của ông Omochi. Ông Omochi là cấp trên của ông Saito. Ông Saito là cấp trên của cô Mori. Và cô Mori là cấp trên của tôi. Còn tôi không là cấp trên của ai hết. Hoặc có thể nói theo cách khác. Tôi làm theo mệnh lệnh của cô Mori, cô Mori làm theo lệnh của ông Saito, và cứ tiếp tục như thế, các mệnh lệnh được truyền từ trên xuống dưới qua các cấp bậc với sự chính xác này.”

Bước vào công ty Yumimoto mới ý định trở thành một phiên dịch, Amélie ý thức rõ hệ thống thứ bậc ngặt nghèo này. Nhưng sự ý thức ấy dường như là chưa đủ! Hàng loạt những nghi thức công ty kỳ cục nhất,  những tình huống khôi hài nhất liên tiếp diễn ra trong ngày làm làm việc mười tiếng của Amélie: tỏ ra thông hiểu tiếng Nhật trước mặt quan khách Nhật là điều cấm kỵ, không được phép hỏi lại cấp trên điều chưa rõ, cúi đầu im lặng trước những cơn bão táp chửi mắng của cấp trên là việc làm phải đạo, nói lời cảm thông với người bị quở trách bị coi là hành động sỉ nhục đối phương một cách nặng nề…

Amélie bị lạc lối đến bấn loạn, và tấn bi hài kịch được đẩy lên tới đỉnh điểm khi cô gái trẻ đến từ Bỉ bị hạ cấp xuống làm người dọn dẹp nhà vệ sinh với biệt danh Bà Nước Tiểu. Một cuốn tiểu thuyết sắc sảo, đậm chất châm biếm, với vẻ hài hước tinh tế nổi bật trong văn phong đã phác nên thế giới công sở Nhật đặc trưng “khiến ta run rẩy nhưng không sợ hãi, tạo cảm giác thất vọng nhưng không sụp đổ” – Guillaume Folliero.

Với Sững sờ và run rẩy, Amélie Nothomb, bằng trải nghiệm của bản thân mình còn giúp người đọc có cái nhìn về  xã hội Nhật Bản ở một khoảng cách gần hơn, từ những cấm kỵ trong giao tiếp, những nguyên tắc ứng xử bất di bất dịch cho đến cuộc sống ngột ngạt của người phụ nữ.

Sững sờ và run rẩy, tác phẩm bestseller đầu tiên của Amélie Nothomb với 500.000 bản được bán ra. Cuốn sách này đánh dấu một bước ngoặt trong sự nghiệp viết lách của cô. Nothomb trở thành một hiện tượng của văn học trẻ, đặc biệt tại các quốc gia nói tiếng Pháp. Không chỉ đạt được thành công về mặt thương mại với các đầu sách được dịch ra hơn 40 thứ tiếng, được sánh ngang với những cây bút ăn khách như Marc Levy hay Anna Gavalda, Amélie Nothomb còn nhận được Giải thưởng Lớn của Viện Hàn lâm Pháp cho thể loại tiểu thuyết với Sững sờ và run rẩy.

V.A
(Nguồn: Báo Lao Động)

Sững sờ và run rẩy không chỉ là một nghi thức truyền thống của Nhật Bản, nó còn là cảm xúc và trải nghiệm của Amélie trong một năm làm việc tại Yumimoto, và cũng là vai diễn Amélie đã hoàn thành trọn vẹn trên hành trình khám phá một khía cạnh khác của văn hóa Nhật Bản trong môi trường công sở.

Đề cập đến sự va chạm giữa phương Đông và phương Tây một cách hài hước và bình dị, Sững sờ và run rẩy là một khám phá mới của nữ tác giả Amelie Nothomb trong việc thể hiện một vấn đề lớn: sự xung đột các nền văn hóa trong một khuôn khổ nhỏ của một cuốn sách chưa đầy 200 trang này.

Amelie- nhân vật chính trong tác phẩm là một cô gái người Bỉ vừa được nhận vào làm việc trong một công ty của Nhật Bản. Ngay từ ngày đầu tiên cho tới ngày cuối cùng trong thời hạn hợp đồng 1 năm, cô vẫn chưa khi nào hết trầm trồ, hết ngạc nhiên về lối sống và hành xử của những người xung quanh.

Tác giả đóng khuôn những sự kiện của tác phẩm trong các mối quan hệ ở văn phòng công ty Yumimoto với trật tự nghiêm ngặt "Ông Haneda là cấp trên của ông Ômôchi. Ông Ômôchi là cấp trên của ông Saito. Ông Saito là cấp trên của cô Mori. Cô Mori là cấp trên của tôi. Còn tôi không là cấp trên của ai hết".

Chính Amelie thừa nhận rằng những mối quan hệ khác của cô trên đất nước Mặt Trời mọc kiểu như "với hàng xóm hay với một người Nhật tình cờ đi ngang qua đều rất tốt đẹp" thì cũng chính cô càng không thể hiểu được những điều kì cục mà mình gặp ở công ty.

Ngay từ khi bắt đầu công việc tại Yumimoto, Amelie đã không ý thức được vai trò hay nhiệm vụ của mình tại đây. Hành trình của cô bắt đầu từ một nhân viên phục vụ cà phê cho tất cả mọi người rồi trở thành người thu phát thư tự nguyện, người đi xé lịch,… cho công ty. Ngay khi cô nói: "Tôi đã trở thành kế toán cho công ty Yumimoto và tôi nghĩ mình không thể xuống thấp hơn được" thì thật bất ngờ lúc đó, cô mới ở điểm bắt đầu cho một hành trình tuột dốc không phanh của mình.

Điểm cuối cùng trên con đường sự nghiệp của Amelie tại Nhật là: bà "Nước Tiểu" chuyên dọn nhà vệ sinh. Và điều mà người đọc ngạc nhiên hơn là Amelie vẫn ở đó, đối đầu với tất cả một cách kiên cường, nhẫn nại và đôi chút nhún nhường, câm lặng để hoàn thành hết một năm hợp đồng tại Nhật.

Trong cuốn sách, nhà văn dành rất nhiều trang để nói về quan niệm của người Nhật về những điều căn bản: danh dự, tự trọng, và khái quát hơn, về cuộc sống và con người.

Trong chính hành động của cô gái Bỉ Amelie cũng có phần nào sự kiêu hãnh của một người ngoại quốc trên đất Nhật (và chịu ảnh hưởng một cách không chủ định từ đất nước, con người nơi đây): cô không bỏ việc vì điều đó là nhục nhã đối với một viên chức ở Nhật (đương nhiên, ở phương Tây, ở quê hương của cô thì người ta chẳng phải xấu hổ gì về điều này.)

Văn phòng công ty Yumimoto trở thành một xã hội Nhật Bản thu nhỏ với mọi điều phức tạp, rắc rối và những nghi thức riêng đủ cho khiến những người thuộc một nền văn hóa khác phải cảm thấy "sững sờ và run rẩy".

Thói tật hành hạ đồng nghiệp mới, những mệnh lệnh khó hiểu, những toan tính, trù dập, hay cả sự ghen tị, hiềm khích chốn văn phòng đều được Nothomb miêu tả tinh tế. Đối diện với tất cả những mối quan hệ phức tạp này, có lẽ chỉ những cảm tình với Fubuki mới đủ sức níu Amelie ở lại. Tuy nhiên đó không hẳn là tình bạn, không hẳn là tình cảm đồng nghiệp hay một điều gì tương tự thế. Nó chỉ có thể là mối tương giao của hai cô gái trong gần 10 nhân viên nữ làm việc trong toàn bộ hệ thống công ty cồng kềnh này.

Bằng giọng văn hài hước và hóm hỉnh, Nothomb tạo ra những tình huống va chạm giữa hai nền văn hóa: Nhật Bản và Bỉ hay chính là sự va chạm của truyền thống văn hóa phương Đông và phương Tây. Nothomb dùng những ẩn dụ hài hước về sự khác biệt giữa hai nửa thế giới: "Bộ não Nhật Bản có thể có khả năng cố quên đi một ngôn ngữ. Bộ não phương Tây thì không có cách gì làm được điều đó".

Cũng phải thừa nhận rằng trong cách nhìn nhận về văn hóa Nhật hay một số đặc điểm nổi bật của tư duy phương Đông, Nothomb đã tạo nên sự gần gũi và chân thực bằng nỗ lực chân thành trong việc tiếp nhận và thích nghi với những khác biệt về văn hóa.

Tư tưởng này khiến cho tác phẩm duy trì được mạch hài hước, tinh tế và nhẹ nhàng. Hình như vấn đề lớn lao về sự giao thoa và hòa hợp văn hóa bắt đầu từ những sự vị tha và khoan dung văn hóa này.

Tác phẩm mang màu sắc của một cuốn tự truyện mà trong đó, nhà văn như đang bộc bạch và chia sẻ không chỉ những kinh nghiệm làm việc mà là trải nghiệm, cảm nhận cuiộc sống của mình trong thời gian ở Nhật.

Sững sờ và run rẩy đã đánh dấu một bước ngoặt trong sự nghiệp văn chương của Amelie Nothomb với hơn 500.000 bản được phát hành. Với tác phẩm này, Amelie Nothomb đã được nhận giải thưởng Hàn lâm của Pháp cho thể loại tiểu thuyết và tác phẩm này cũng đã được chuyển thể thành phim năm 2003.

Phương Thảo
(Nguồn: Báo Tuần Việt Nam)