Giỏ hàng rỗng
Hương và vị của toán học
Hai tác giả Ngô Bảo Châu và Nguyễn Phương Văn trong cuốn sách Ai và Ky ở xứ sở của những con số tàng hình (*) muốn chỉ cho bạn đọc thấy điều lý thú ẩn giấu trong môn toán. Sách viết để phổ cập nhưng người làm văn như tôi đọc cũng vẫn thấy khó. Khó thì khoanh nó lại mà nhảy qua, mượn kiểu tư duy của toán mà nhảy qua, để tìm đến chỗ mình hiểu được, hoặc có cảm giác hiểu được để nếm vị lý thú của toán và có khi còn áp dụng được cho việc... làm thơ.
Một nhân vật trong cuốn sách là Cartesius khuyên giải quyết một bài toán cũng phải như ăn táo từng miếng nhỏ, vì như vậy mới thưởng thức được táo và cũng để tránh nghẹn. Kinh nghiệm này đâu chỉ áp dụng cho môn toán, nó là phương châm xử thế mọi việc trong đời. Sách xưa dạy: dục tốc bất đạt (muốn nhanh thì không thành) là đã cảnh báo cái sự nghẹn mà chưa để ý đến khía cạnh thưởng thức của sự ăn chậm nhai kỹ.
Có nhiều thứ phải nhậu lai rai mới ra cái sự ngon. Châu và Văn bày mẹo cho bạn đọc của xứ sở của những con số tàng hình cái cách nhậu và nhai thế nào cho thấy được cả hương và vị của môn toán.
Tôi chưa biết lắm về Nguyễn Phương Văn, chỉ biết anh là con trai nhà văn Phượng Vũ (1937-2000). Còn Ngô Bảo Châu thì hẳn mọi người đã quen rồi, không chỉ quen cái tên giải thưởng anh nhận năm 2010, mà còn quen với lối suy nghĩ sắc và cách diễn đạt hóm các vấn đề xã hội của anh. Châu và Văn trong tập sách này muốn hình tượng hóa các khái niệm trừu tượng của toán, biến chúng thành những thực thể có xương thịt, để những con mắt trần tục đời thường cũng thấy được.
Các anh nói về con số không: trong vũ trụ trong vắt, trống rỗng, không có trên dưới đuôi đầu gì, xuất hiện hai nhân vật Ai và Ky, nối hai nhân vật ấy là một đường thẳng. Chỗ cho nhân vật đầu tiên ấy tựa lưng mà ngồi cho yên ổn, không bị trượt đi vô định là số không. Số 0, điểm bắt đầu cho chú bé Ai xác định chỗ đứng, rồi từ chỗ đứng đó mới luận ra trước sau trên dưới, mới hình thành một hệ thống không gian. (Hệ thống ấy cũng chỉ là một kiểu không gian thôi, còn nhiều không gian khác). Chú bé Ai ngồi ở điểm số 0 thì người thứ hai, anh thanh niên Ky, là điểm số Một. Trong cõi rỗng không đã hiện ra hai con số thì chắc còn hiện ra các con số khác, các kiểu hệ thống số khác.
Ðể câu chuyện có hơi hướng đời sống, các tác giả huy động hình ảnh của các nhà khoa học, toán học, xã hội học... vào cuộc. Tính cách mỗi nhân vật này gợi lên từ công trình của họ và ít nhiều từ dấu vết của thời đại họ.
Chúng ta gặp ở đây chàng Thales gương mặt hốc hác nhưng áo quần tề chỉnh, với chiếc kính về các đường song song kỳ quặc trên sống mũi. Chỗ anh đứng trước cả số Không, đối xứng với số Một qua số Không, nhưng anh không thích người ta gọi mình là Âm Một.
Các nhân vật khác như Euclid - người thành Alexandria, Pythagoras - người xứ Samos, Hyppasus - học trò yêu của Pythagoras, rồi bà Hetty, ông Carlorus, cô Zena... lại có cả ông tổ ngụ ngôn Aesop và người cầm đèn soi ban ngày Diogenes. Mỗi con người ấy từ những ngả đường riêng nhập vào câu chuyện này kiểu như các nhân vật Thủy hử tìm đến Lương Sơn Bạc.
Có lẽ các tác giả muốn đặt cuốn sách vào tầm mắt những học sinh trung học chuyên toán, chí ít là vậy, nên hàng loạt định nghĩa cơ bản hay khái niệm công cụ của toán chỉ có thể lướt qua hoặc không cần nói đến để nhập nhanh vào những kết quả của lao động toán.
Người ngoại đạo với toán, như tôi, đọc sách này thấy khó nhưng lại có cái thú được ngạc nhiên từ những thứ tưởng không có gì để ngạc nhiên. Ấy là khi nghe Pythagoras nói: "Người ta sợ những gì người ta chưa biết, ta cũng sợ". Cartesius thì xác định lý do sống của mình là để... nghi ngờ. "Việc của ta là nghi ngờ", ông nói vậy. Nghi ngờ rồi suy nghĩ có phương pháp để thủ tiêu nghi ngờ ấy là thao tác sống của ông...
Viết đến đây tôi cũng bắt đầu nghi ngờ những gì mình vừa nói. Từ tôi phút trước sang tôi phút này (Xuân Diệu) là đã cần nhận diện lại rồi. Ðọc sách về toán cũng đụng vào cõi vô cùng như đọc thơ, khả giải, bất khả giải chi gian, cái hay cái cần biết nhất có khi lại nằm ở giữa chỗ biết và chỗ không biết, giữa cái giải thích được và cái không thể giải thích.
Tôi đã nói những chỗ tôi biết, nhưng điều làm bạn thích thú có lẽ lại ở những chỗ tôi chưa nói, chỗ bất khả giải thì sao? Chỉ có cách mời bạn tự đọc. Tự cắn từng miếng táo nhỏ (để không nghẹn và cũng) để ngẫm nghĩ hương vị của táo.
VŨ QUẦN PHƯƠNG
Các tin đã đưa
- Sách mới nhất của Dan Brown được mua bản quyền hàng trăm triệu đồng (Feb 9, 2018)
- Việt Nam mua bản quyền tác phẩm sắp ra mắt của Dan Brown (Feb 9, 2018)
- 'Lời hứa về một cây bút chì' - cuốn sách truyền cảm hứng sống (Aug 5, 2016)
- Bộ sách đồng hành cùng phim hoạt hình 'Đi tìm Dory' (Jun 27, 2016)
- Truyện kinh điển Nga thay 'áo mới' ở Việt Nam (Dec 6, 2013)
- Phát hành bản tiếng Việt tiểu thuyết trinh thám của Marc Levy (Dec 6, 2013)
- Nhà văn Lê Anh Hoài gỡ rối tơ lòng (Dec 6, 2013)
- Tác giả Nick D giao lưu với độc giả Hà Nội (Dec 3, 2013)
- Sách nuôi dạy con kiểu Nhật của chủ tập đoàn Sony (Dec 2, 2013)
- Cuộc tình lãng mạn trong 'Hẹn hò với châu Âu' (Nov 30, 2013)
- Nhà văn Dili viết sách về khái niệm PR (Nov 26, 2013)
- Chốn công sở khốc liệt trong 'Bẫy văn phòng' (Nov 19, 2013)
- Chùm sách tưởng nhớ Tướng Giáp (Nov 19, 2013)
- Hồi ký của Nguyễn Hữu Thái: Từ xa nhìn lại Việt Nam (Nov 18, 2013)
- Dịch lại 'Iliad' và 'Odyssey' (Nov 18, 2013)
- 'Liêu trai chí dị' được tái bản, có bổ sung (Nov 15, 2013)
- Tác giả trẻ Quỳnh Thy viết tiểu thuyết về tuổi mới lớn (Nov 15, 2013)
- Đặng Thiều Quang đánh dấu sự trở lại với tiểu thuyết “Săn cá thần” (Nov 15, 2013)
- 'Săn cá thần' - cuốn sách mới, khác biệt của Đặng Thiều Quang (Nov 14, 2013)
- Lỗi tại đàn ông – Tản văn mới nhất từ Cấn Vân Khánh (Nov 9, 2013)
- Sách về thời đấu tranh sôi nổi của sinh viên Sài Gòn (Nov 9, 2013)
- Sách về cách nuôi dạy con của người Nhật (Nov 2, 2013)
- Những cuốn sách cho độc giả Việt mùa Halloween (Oct 31, 2013)
- Tái bản 50 sắc thái (Oct 30, 2013)
- Người mẫu Hà Anh ra mắt tự truyện: Cô gái đi tìm chính mình (Oct 29, 2013)
- Sách mới: 'Người đi bán nắng' (Oct 29, 2013)
- Phiên bản bỏ túi '50 sắc thái’ ra mắt (Oct 29, 2013)
- Hà Anh tổ chức show thời trang, âm nhạc giới thiệu sách (Oct 28, 2013)
- 'Chó dẫn đường phiêu lưu ký' phát hành tại Việt Nam (Oct 26, 2013)
- Nhà văn Phạm Ngọc Tiến ra sách mới (Oct 21, 2013)